Thẩm quyền của Tòa án trong vụ việc về hôn nhân và gia đình
1. Về thẩm quyền theo vụ việc
Căn cứ theo quy định tại Điều 28, Điều 29 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, tranh chấp và yêu cầu về hôn nhân và gia đình thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án.
- 2. Về thẩm quyền theo cấp Tòa án
- Tòa án nhân dân cấp huyện
Căn cứ theo quy định tại Điều 35, Điều 36 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, Tòa gia đình và người chưa thành niên Tòa án nhân dân cấp huyện có thẩm quyền giải quyết theo thủ tục sơ thẩm những vụ việc về hôn nhân và gia đình.
- Tòa án nhân dân cấp tỉnh
Trong trường hợp những vụ việc về hôn nhân và gia đình không thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án nhân dân cấp huyện theo quy định tại khoản 1, khoản 2, khoản 4 Điều 35 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 thì Tòa gia đình và người chưa thành niên Tòa án nhân dân cấp tỉnh có thẩm quyền giải quyết.
Ngoài ra, căn cứ theo quy định tại khoản 2 Điều 37 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, Tòa án nhân dân cấp tỉnh còn có thẩm quyền giải quyết theo thủ tục sơ thẩm những vụ việc dân sự thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án nhân dân cấp huyện mà Tòa án nhân dân cấp tỉnh tự mình lấy lên để giải quyết khi xét thấy cần thiết hoặc theo đề nghị của Tòa án nhân dân cấp huyện.
- 3. Về thẩm quyền theo lãnh thổ
- Trong vụ án ly hôn, Tòa án có thẩm quyền là Tòa án nơi vị đơn cư trú, làm việc. Ngoài ra, các đương sự có quyền thỏa thuận bằng văn bản với nhau để yêu cầu Tòa án nơi cư trí, làm việc của nguyên đơn.
- Trong việc yêu cầu công nhận thuận tình ly hôn, thỏa thuận nuôi con, chia tài sản khi ly hôn thì Tòa án có thẩm quyền là Tòa án nơi một trong các bên cư trú, làm việc.
Ngoài ra, thẩm quyền của Tòa án theo sự lựa chọn của nguyên đơn, người yêu cầu được xác định như sau:
a) Nguyên đơn có quyền lựa chọn Tòa án giải quyết tranh chấp về hô nhân và gia đình trong trường hợp sau:
- Nếu không biết nơi cư trú, làm việc của bị đơn thì nguyên đơn có thể yêu cầu Tòa án nơi bị đơn cư trí, làm việc cuối cùng hoặc nơi bị đơn có tài sản giải quyết;
- Nếu vị đơn không có nơi cư trú, làm việc tại Việt Nam hoặc vụ án về tranh chấp cấp dưỡng thì nguyên đơn có thể yêu cầu Tòa án nơi mình cư trí, làm việc, có trụ sở giải quyết;
b) Người yêu cầu có quyền lựa chọn Tòa án giải quyết yêu cầu về hôn nhân và gia đình trong các trường hợp sau:
- Đối với yêu cầu hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên hoặc quyền tham nom con sau khi ly hôn thì người yêu cầu có thể yêu cầu Tòa án nơi người con cư trú giải quyết.
Ví dụ: Trường hợp công dân Việt Nam muốn ly hôn đơn phương với người nước ngoài, người Việt Nam định cư nước ngoài hoặc có tài sản ở nước ngoài thì thẩm quyền giải quyết hồ sơ khởi kiện vụ án ly hôn là Tòa án nhân dân cấp tỉnh nơi bị đơn cư trí, làm việc. Nếu không biết nơi cư trí, làm việc của bị đơn thì nguyên đơn có thể yêu cầu Tòa án nơi bị đơn cư trú hoặc nơi bị đơn có tài sản để giải quyết[1]. Nếu bị đơn không có nơi cư trú, nơi làm việc ở Việt Nam hoặc các đương sự có thỏa thuận với nhau bằng ăn bản yêu cầu Tòa án nơi cư trú, làm việc của nguyên đơn giải quyết vụ việc này thì nguyên đơn có thể yêu cầu Tòa án nơi mình cư trú, làm việc để giải quyết.
Tuy nhiên, trong trường hợp ly hôn giữa công dân Việt Nam ở khu vực biên giới với công dân nước láng giềng cùng cư trú tại khu vực biên giới với Việt Nam thì Tòa án có thẩm quyền là Tòa án nhân dân cấp huyện.
[1] Khoản 3 Điều 5 Nghị quyết 04/2017/NQ-HĐTP: “Địa chỉ “nơi cư trú, làm việc hoặc nơi có trụ sở cuối cùng” của người bị kiện, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan quy định tại điểm đ, e khoản 4 Điều 189 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015 là địa chỉ người bị kiện, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đã từng cư trú, làm việc hoặc có trụ sở mà người khởi kiện biết được gần nhất tính đến thời điểm khởi kiện và được cơ quan, tổ chức có thẩm quyền cấp, xác nhận hoặc có căn cứ khác chứng minh”.
