I. Thủ tục ly hôn vắng mặt
Thủ tục ly hôn được chia ra: thủ tục ly hôn đồng thuận và thủ tục ly hôn đơn phương. Đối với trường hợp ly hôn đơn phương là ly hôn dựa theo yêu cầu của một bên vợ hoặc chồng, vì vậy có rất nhiều trường hợp bên người vợ/chồng bị yêu cầu (hay còn gọi là bị đơn) sẽ không chịu hợp tác và không tham gia phiên tòa.
Thủ tục ly hôn vắng mặt là thủ tục ly hôn trong đó một bên đương sự không có mặt tại phiên tòa, trong trường hợp này thủ tục ly hôn vắng mặt sẽ được thực hiện theo trình tự, thủ tục tố tụng quy định tại Bộ luật Tố tụng dân sự.
Trong một vụ án ly hôn có thể xảy ra hai trường hợp: sự vắng mặt của nguyên đơn; vắng mặt của bị đơn, sự vắng mặt của 1 trong hai bên đương sự sẽ dẫn đến các hậu quả pháp lý khác nhau:
1. Sự vắng mặt của nguyên đơn
a) Trong giai đoạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm
Căn cứ theo quy định tại điểm c khoản 1 Điều 217 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, nguyên đơn đã được triệu tập hợp lệ lần thứ hai mà vẫn vắng mặt thì Tòa án ra quyết định đình chỉ giải quyết vụ án, trừ trường hợp họ đề nghị xét xử vắng mặt hoặc vì sự kiện bất khả kháng, trở ngại khách quan. Trường hợp này, tiền tạm ứng án phí mà đương sự đã nộp được sung vào công quỹ nhà nước.
Sự kiện bất khả kháng là sự kiện xảy ra một cách khách quan không thể lường trước được và không thể khắc phục được mặc dù đã áp dụng mọi biện pháp cần thiết và khả năng cho phép.
Trở ngại khách quan là những trở ngại do hoàn cảnh khách quan tác động làm cho người có quyền, nghĩa vụ dân sự không thể biết về việc quyền, lợi ích hợp pháp của mình bị xâm phạm hoặc không thể thực hiện được quyền, nghĩa vụ dân sự của mình.
Đối với vụ án được xét xử lại theo thủ tục sơ thẩm sau khi có quyết định giám đốc thẩm, tái thẩm mà nguyên đơn đã được triệu tập hợp lệ lần thứ hai mà vẫn vắng mặt thì việc đình chỉ giải quyết vụ án phải có sự đồng ý của bị đơn, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan.
b) Trong giai đoạn xét xử sơ thẩm
Căn cứ theo quy định tại Điều 227 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, trường hợp Tòa án triệu tập hợp lệ lần thứ nhất mà nguyên đơn hoặc người đại diện của họ, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự phải có mặt tại phiên tòa, nếu có người vắng mặt thì Hội đồng xét xử phải hoãn phiên toàn, trừ trường hợp người đó có đơn đề nghị xét xử vắng mặt. Trong trường hợp Tòa án đã triệu tập hợp lệ lần thứ hai thì nguyên đơn, người đại diện của họ, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp phải có mặt tại phiên tòa, trừ trường hợp có đơn đề nghị xét xử vắng mặt. Nếu vắng mặt vì sự kiện bất khả kháng hoặc trở ngại khách quan thì Tòa án có thể hoãn phiên tòa. Nếu không vì sự kiện bất khả kháng hoặc trở ngại khách quan thì xử lý như sau:
- Nguyên đơn vắng mặt mà không có người đại diện tham gia phiên tòa thì bị coi là từ bỏ việc khởi kiện và Tòa án ra quyết định đình chỉ giải quyết vụ án đối với yêu cầu của người đó, trừ trường hợp có đơn đề nghị xét xử vắng mặt. Nguyên đơn có quyền khởi kiện lại theo quy định pháp luật.
2. Sự vắng mặt của bị đơn
a) Trong giai đoạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm
Căn cứ theo quy định tại Điều 54 Luật Hôn nhân và gia đình 2014, sau khi Tòa án đã thụ lý đơn yêu cầu ly hôn, Tòa án tiến hành hòa giải theo quy định của pháp luật về tố tụng dân sự.
Căn cứ theo quy định tại Điều 207 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, bị đơn đã được Tòa án triệu tập hợp lệ lần thứ hai mà vẫn cố tình vắng mặt thì không thể tiến hành hòa giải được.
b) Trong giai đoạn xét xử sơ thẩm
Căn cứ theo quy định tại Điều 227 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, trường hợp Tòa án triệu tập hợp lệ lần thứ nhất mà bị đơn hoặc người đại diện của họ, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự phải có mặt tại phiên tòa, nếu có người vắng mặt thì Hội đồng xét xử phải hoãn phiên toàn, trừ trường hợp người đó có đơn đề nghị xét xử vắng mặt. Trong trường hợp Tòa án đã triệu tập hợp lệ lần thứ hai thì bị đơn, người đại diện của họ, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp phải có mặt tại phiên tòa, trừ trường hợp có đơn đề nghị xét xử vắng mặt. Nếu vắng mặt vì sự kiện bất khả kháng hoặc trở ngại khách quan thì Tòa án có thể hoãn phiên tòa. Nếu không vì sự kiện bất khả kháng hoặc trở ngại khách quan thì xử lý như sau:
- Bị đơn có yêu cầu phản tố vắng mặt mà không có người đại diện tham gia phiên tòa thì bị coi là từ bỏ yêu cầu phản tố và Tòa án quyết định đình chỉ giải quyết đối với yêu cầu phản tố, trừ trường hợp bị đơn có đơn đề nghị xét xử vắng mặt. Bị đơn có quyền khởi kiện lại đối với yêu cầu phản tố đó theo quy định của pháp luật.
- Bị đơn không có yêu cầu phản tố vắng mặt mà không có người đại diện tham gia phiên tòa thì Tòa án tiens hành xét xử vắng mặt họ.
Lưu ý: Trong trường hợp bị đơn cố tình vắng mặt thì Nguyên đơn có quyền đề nghị Tòa xem xét giải quyết vắng mặt bị đơn sau khi đã niêm yết tại nơi cư trú theo quy định pháp luật tố tụng dân sự.
Trong trường hợp, nếu Bị đơn cố tình che dấu nơi cư trú thì cần đề nghị Tòa xem xét xác định là trường hợp cố tình che dấu nới cư trú nhằm trốn tránh trách nhiệm, hoặc có thể thông báo cho Bị đơn thông qua phương tiện thông tin đại chúng (báo, đài) theo quy định Bộ luật Tố tụng dân sự.
II. Các bước tiến hành thủ tục ly hôn vắng mặt
Thủ tục ly hôn vắng mặt sẽ kéo dài hơn trường hợp ly hôn thông thường, các bước tiến hành thủ tục ly hôn vắng mặt được thực hiện theo quy định tố tụng, có thể khái quát lên các bước như sau:
1. Thụ lý vụ án
Sau khi nộp hồ sơ khởi kiện hợp lệ và hoàn thành nghĩa vụ án phí, lệ phí theo quy định tòa án sẽ ra thông báo thụ lý vụ án.
2. Hòa giải và chuẩn bị xét xử
Trong thời hạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án, Toà án tiến hành hoà giải để các đương sự thoả thuận với nhau về việc giải quyết vụ án. Tòa án sẽ gửi thông báo về việc tiến hành hòa giải cho nguyên đơn và bị đơn. Tuy nhiên, nếu bị đơn đã được Toà án triệu tập hợp lệ đến lần thứ hai mà vẫn cố tình vắng mặt thì coi như vụ án ly hôn của không tiến hành hoà giải được.
3. Đưa vụ án ra xét xử.
Khi vụ án được đưa ra xét xử, bị đơn có quyền và nghĩa vụ tham gia phiên tòa. Trong trường hợp bị đơn không tham gia phiên tòa khi được tòa án triệu tập thì xử lý theo quy định như trên.
